Ὁ ἀ­σκη­τι­κός τρό­πος ζω­ῆς, πού κα­τά δύ­να­μιν ζεῖ ὁ κά­θε μο­να­χός, τοῦ δί­νει τήν δυ­να­τό­τη­τα νά ἀ­πο­δε­σμεύ­σει καί νά ἀ­πε­λευ­θε­ρώ­σει τόν ἑ­αυ­τό του ἀ­πό τίς πε­ριτ­τές ἀ­παι­τή­σεις, τίς πα­ρά­λο­γες ἐ­πι­θυ­μί­ες καί τά πά­θη γε­νι­κό­τε­ρα, καί νά χρη­σι­μο­ποι­εῖ τήν κτί­ση καί τά ἀ­γα­θά πού αὐ­τή προ­σφέ­ρει, γιά τήν ἱ­κα­νο­ποί­η­ση, μό­νο τῶν πραγ­μα­τι­κῶν ἀ­ναγ­κῶν του. Ὁ τρό­πος αὐ­τός τῆς ζω­ῆς ἀ­πα­λάσ­σει τόν ἄν­θρω­πο ἀ­πό τό «ἴ­διο ἐ­γω­ϊ­στι­κό του θέ­λη­μα», στό ὁ­ποῖ­ο ἐγ­κλω­βι­σμέ­νος ὁ ἄν­θρω­πος πα­ρα­μέ­νει «κύ­κλος κλει­στός» καί ἔ­χει τήν τά­ση νά κυ­ρια­ρχεῖ στήν κτί­ση καί νά τήν χρη­σι­μο­ποι­εῖ ἰ­δι­ο­τε­λῶς γιά τήν δι­κή του ἱ­κα­νο­ποί­η­ση. Διά τῆς «ἐν ἀ­πο­λύ­τῳ ἐ­λευ­θε­ρί­ᾳ» τε­λου­μέ­νης μο­να­χι­κῆς ὑ­πα­κο­ῆς, θραύ­ε­ται τό κέ­λυ­φος τῆς ἀ­το­μι­κό­τη­τος τοῦ ἀν­θρώ­που, πλα­τύ­νε­ται τό εἶ­ναι του καί δι­ευ­ρύ­νε­ται ἡ ὑ­πό­στα­σή του, ὥ­στε νά χω­ρά­ει τή ζω­ή ὅ­λου τοῦ κό­σμου. Στή φυ­σι­κή της ὡ­ραι­ό­τη­τα καί τήν ἔν­θε­η ἀ­να­γέν­νη­σή της. Δη­μι­ουρ­γεῖ­ται ἔ­τσι ἕ­να ἦ­θος ὡς προ­ϊ­όν ἐ­λευ­θε­ρί­ας καί ὄ­χι ὡς προ­ϊ­όν πει­θαρ­χί­ας καί ὑ­πο­τα­γῆς σέ ἀ­νώ­τε­ρη ἀν­θρώ­πι­νη θέ­λη­ση καί γιά ἀν­θρώ­πι­να ὀ­φέ­λη. Ὁ ἄν­θρω­πος γί­νε­ται μιά πη­γή εὐ­λο­γί­ας γιά ὅ­λη τήν κτί­ση.

 Στήν Βυ­ζαν­τι­νή τέ­χνη ὁ ἦ­χος ἑ­νός τρο­πα­ρί­ου, οἱ πέ­τρες ἑ­νός Να­οῦ καί οἱ ψη­φί­δες ἑ­νός μω­σα­ϊ­κοῦ εἶ­ναι ὕ­λη πού ἔ­χει ἀ­πο­κτή­σει ἔκ­φρα­ση καί φω­νή.

 Τά σπί­τια σ᾿ ἕ­να χω­ριό ἔ­χουν δι­α­προ­σω­πι­κή κοι­νω­νί­α με­τα­ξύ τους καί μέ τό Να­ό, πού εἶ­ναι συ­νή­θως στό κέν­τρο τοῦ χω­ριοῦ. Στρέ­φον­ται ὅ­λα πρός τό Να­ό σάν νά δο­ξο­λο­γοῦν τόν Θε­ό.

 Ἀν­τί­θε­τα τά σύγ­χρο­να κα­τα­σκευ­ά­σμα­τα χά­νουν αὐ­τό τό πρό­σω­πο καί τό ἕ­να εἶ­ναι γυ­ρι­σμέ­νο μέ τήν πλά­τη στό ἄλ­λο. ὅ­πως ἀ­κρι­βῶς εἶ­ναι σή­με­ρα τά αἰ­σθή­μα­τα τοῦ ἐ­νός γιά τόν ἄλ­λον. Δέν ἔ­χουν μό­νο μιά δύ­σμορ­φη ἐ­πι­φα­νεια­κή κα­τα­σκευ­ή, ἀλ­λά ἀ­πο­πνέ­ουν μιά νε­κρι­κή καί ψυ­χρή πα­ρου­σί­α μέ­σα στήν ὁ­ποί­α κα­λεῖ­ται νά ἀ­να­πτυ­χθῆ καί δι­α­μορ­φω­θῆ ὁ ἄν­θρω­πος.

 Θά ἄ­ξι­ζε νά σπου­δά­ση κα­νείς ἔ­στω καί μό­νο τήν ἀρ­χι­τε­κτο­νι­κή ἑ­νός Βυ­ζαν­τι­νοῦ κτί­σμα­τος ἤ τήν τέ­χνη τῆς τοι­χο­ποι­ῒ­ας καί τῶν ἁρ­μῶν τῶν λί­θων γιά νά ψη­λα­φί­ση τή φυ­σι­κή σχέ­ση τοῦ ἀν­θρώ­που μέ τήν ὕ­λη καί νά θαυ­μά­ση ἐ­κεῖ τό ἦ­θος ἐ­κεί­νου τοῦ πο­λι­τι­σμοῦ. Δέν βιά­ζει τήν ὕ­λη ὁ Βυ­ζαν­τι­νός, σε­βό­με­νος καί σπου­δά­ζον­τας τό λό­γο τοῦ ὑ­λι­κοῦ. Δέν θέ­λει νά τήν πει­θαρ­χή­ση στή σκο­πι­μό­τη­τα τοῦ δι­κοῦ του μυα­λοῦ. Ἀ­σκεῖ­ται σέ πα­ραί­τη­ση καί ἀ­πάρ­νη­ση τῆς ἐ­γω­κεν­τρι­κῆς μα­ται­ο­δο­ξί­ας καί ἀ­γω­νί­ζε­ται νά ἀ­να­δεί­ξη τίς δυ­να­τό­τη­τες τοῦ ὑ­λι­κοῦ καί νά τό θέ­ση σέ δι­ά­λο­γο μέ τόν τε­χνί­τη, πού καμ­μιά σύγ­χρο­νη τε­χνι­κή δέν μπο­ρεῖ νά τό ἐ­πα­να­λά­βη. Τά ἔρ­γα αὐ­τῆς τῆς τέ­χνης ἄν καί κα­τα­σκευ­ά­σθη­καν ἀ­πό τά ἀν­θρώ­πι­να χέ­ρια καί μέ τά ὑ­λι­κά τῆς γῆς εἶ­ναι ἔρ­γα θε­ό­τευ­κτα καί θε­όδ­μη­τα, ἐ­πει­δή ἡ κα­τα­σκευ­ή τους δέν εἶ­ναι ἐ­πί­νοι­α τῶν ἀν­θρώ­πων ἀλ­λά ἔρ­γο τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος. Αἰ­ώ­νιο πα­ρά­δειγ­μα εἶ­ναι ἡ Ἁ­γί­α Σο­φί­α στήν Κων­σταν­τι­νού­πο­λη.

Προ­σκυ­νεῖ τόν Δη­μι­ουρ­γό καί σέ­βε­ται τήν ὕ­λη κα­τά τήν δι­α­τύ­πω­ση τοῦ Ἁγ. Ἰ­ω­άν­νου τοῦ Δα­μα­σκη­νοῦ «Προ­σκυ­νῶ τόν τῆς ὕ­λης δη­μι­ουρ­γόν, δι’ ἐ­μέ γε­νό­με­νον, καί ἐν ὕ­λῃ τήν κα­τοί­κη­σιν θέ­με­νον καί δι’ ὕ­λης, τήν σω­τη­ρί­αν μου ἐρ­γα­σά­με­νον. Σέ­βω οὖν τήν ὕ­λην ... δι’ ἧς ἡ σω­τη­ρί­α μου γέ­γο­νε. Σέ­βω δέ, οὐχ ὡς Θε­όν, ἀλ­λ’ ὡς θεί­ας ἐ­νερ­γεί­ας καί χά­ρι­τος ἔμ­πλε­ων»[1].

 Εἶ­ναι ἀ­ξι­έ­παι­νη ἡ προ­σπά­θεια με­ρι­κῶν ἐ­ρευ­νη­τῶν τῆς σύγ­χρο­νης ζω­ῆς γιά τήν δι­α­τή­ρη­ση τοῦ πε­ρι­βάλ­λον­τος στά φυ­σι­κά δε­δο­μέ­να. Προ­σπα­θοῦν νά ἀν­τι­λη­φθοῦν καί στό μέ­τρο πού δι­α­θέ­τουν τά μέ­σα νά ἐρ­γα­σθοῦν γιά τόν ἀ­πεγ­κλω­βι­σμό τῶν ἀν­θρώ­πων ἀ­πό τά βα­σα­νι­στι­κά κλου­βιά τῆς σύγ­χρο­νης κουλ­τού­ρας. Καμ­μιά φο­ρά οἱ δυ­σκο­λί­ες γί­νον­ται δά­σκα­λοι γιά τήν ἀ­νεύ­ρε­ση τοῦ φυ­σι­ο­λο­γι­κοῦ. Γί­νον­ται πρω­το­πό­ροι ἀ­γω­νι­ζό­με­νοι αἰ­μα­τη­ρά νά πεί­σουν τόν σύγ­χρο­νο ἄν­θρω­πο νά ἀ­πο­κτή­ση «ἐ­λε­ή­μο­να καρ­δί­α». Καί «ἐ­λε­ή­μων καρ­δί­α», ὅ­πως λέ­γει ὁ ἅ­γιος Ἰ­σα­άκ, «εἶ­ναι αὐ­τή πού καί­γε­ται γιά ὁ­λό­κλη­ρη τήν κτί­ση, γιά τούς ἀν­θρώ­πους, γιά τά ὄρ­νια, γιά τά ζῶ­α καί γιά ὅ­λα τά κτί­σμα­τα». Στήν ἀ­ξι­έ­παι­νη προ­σπά­θειά τους ὅ­μως ἐ­λά­χι­στα ἐ­πι­τυγ­χά­νουν. Για­τί τούς λεί­πει τό «ἕν» καί συγ­χρό­νως τό πᾶν στή ζω­ή τους. Καί ὅ­ποι­ος εἶ­ναι τυ­φλός πρός τό «ἕν» κα­τά τόν ἅ­γιο Συ­με­ών, «τυ­φλός πρός πάν­τα ἐ­στιν». Καί «ὁ βλέ­πων ἐν τῷ ἑ­νί, ἐν θε­ω­ρί­ᾳ τῶν πάν­των ἐ­στί». Μ᾿ αὐ­τή τε­λι­κά τήν προ­ϋ­πό­θε­ση ὁ ἄν­θρω­πος παύ­ει νά βλέ­πη μέ ἀ­δι­α­φο­ρί­α τό πε­ρι­βάλ­λον του. Κα­ταρ­γεῖ τίς δι­α­θέ­σεις πα­ρα­χρή­σε­ώς του. Τό βλέ­πει μέ ἀ­πέ­ραν­το σε­βα­σμό, ἀ­φοῦ πι­στεύ­ει ὅ­τι εἶ­ναι ἔρ­γο τοῦ Θε­οῦ, αἰ­σθά­νε­ται ἔν­το­νη εὐ­θύ­νη καί ἀ­γά­πη γιά αὐ­τό, ὥ­στε νά μή μπο­ρῆ νά ἀ­νε­χθῆ ὁ­ποι­α­δή­πο­τε κα­τα­στρο­φή, χω­ρίς νά πλη­γώ­νε­ται βα­θειά. Ἄν ἡ σύγ­χρο­νη τε­χνο­λο­γί­α δέν ἀ­γνο­ή­σει τήν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αὐ­τή θά δι­ευ­ρυν­θῆ οὐ­σι­α­στι­κά ὁ ὀ­ρί­ζον­τας τοῦ πο­λι­τι­σμοῦ μας, ἐ­νῶ οἰ τε­χνο­λο­γι­κές καί οἰ­κο­νο­μι­κές πραγ­μα­τι­κό­τη­τες θά βροῦν ὑ­ψη­λό­τε­ρους στό­χους, χω­ρίς ἐν­δο­γε­νῆ ἀ­δι­έ­ξο­δα.