Ὑ­πό τό πνεῦ­μα αὐ­τό τά Μο­να­στή­ρι­α ἀ­πο­λαμ­βά­νουν πά­ντα τήν ἀ­νε­ξαρ­τη­σί­α τοῦ μο­να­στι­κοῦ τους βί­ου, ὁ ὁ­ποῖ­ος κα­θο­ρί­ζε­ται μέ­σα στά πλαί­σι­α αὐ­τῆς τῆς πα­ρα­δό­σε­ως ἀ­πό ἰ­δι­αί­τε­ρο μο­να­στη­ρι­α­κό τυ­πι­κό. Τό τυ­πι­κό ἐ­πί πα­ρα­δεί­γμα­τι τῆς Ἱ­ε­ρᾶς Μο­νῆς τοῦ Στου­δί­ου ἀ­πε­τέ­λε­σε ἀ­δι­αμ­φι­σβή­τη­το πρό­τυ­πο τῆς κα­νο­νι­κῆς μο­να­χι­κῆς πα­ρα­δό­σε­ως ἐ­φαρ­μο­ζό­με­νο στήν πρά­ξη, μέ τό νά δι­α­κρί­νη ἀ­φ' ἑ­νός τήν ἐ­σω­τε­ρι­κή αὐ­το­τέ­λει­α τοῦ Μο­να­χι­σμοῦ καί ἀ­φ' ἑ­τέ­ρου τήν κα­νο­νι­κή "πρό­νοι­α" τοῦ Ἐ­πι­σκό­που.

Τά κύ­ρι­α στοι­χεῖ­α τῆς ποι­μα­ντι­κῆς πρό­νοι­ας τοῦ Ἐ­πι­σκό­που, πού εἶ­ναι καί τά οὐ­σι­α­στι­κά ἐκ­κ­λη­σι­α­στι­κά λει­τουρ­γή­μα­τα, ὅ­σον ἀ­φο­ρᾶ τίς Ἱ­ε­ρές Μο­νές, εἶ­ναι: α) ἡ πα­ρα­κο­λού­θη­ση στό νά μέ­νουν οἱ μο­να­χοί στά πλαί­σι­α τῆς ὀρ­θο­δό­ξου πα­ρα­δό­σε­ως, β) νά τη­ροῦν τίς κα­νο­νι­κές καί λει­τουρ­γι­κές πρά­ξεις, γ) νά σέ­βω­νται τίς κα­θι­ε­ρω­μέ­νες ἀρ­χές τῆς μο­να­χι­κῆς πα­ρα­δό­σε­ως καί ἐ­πί­σης ε) νά ἐ­λέγ­χω­νται στίς ἐκ­κ­λη­σι­α­στι­κές ἤ ἄλ­λες δρα­στη­ρι­ό­τη­τες ἐ­κτός τοῦ Μο­να­στη­ρί­ου.

Ὑ­πό τό πνεῦ­μα τῶν ἀ­νω­τέ­ρω κα­νό­νων καί ἐκ­κ­λη­σι­α­στι­κῶν πρά­ξε­ων δι­α­μορ­φώ­θη­κε καί τό πε­ρι­ε­χό­με­νο τοῦ ἄρ­θρου 39 τοῦ Κα­τα­στα­τι­κοῦ Χάρ­του τῆς Ἐκ­κ­λη­σί­ας τῆς Ἑλ­λά­δος (νό­μος 590/1977 πε­ρί τῶν Ἱ­ε­ρῶν Μο­νῶν), τό ὁ­ποῖ­ο ἀ­να­φέ­ρει τά κα­νο­νι­κά κρι­τή­ρι­α γι­ά τήν ἀ­πο­κα­τά­στα­ση τῆς ἐ­σω­τε­ρι­κῆς αὐ­το­τέ­λει­ας τῶν Μο­να­στη­ρί­ων, ἡ ὁ­ποί­α εἶ­χε κα­τα­λυ­θεῖ ἀ­πό πα­λαι­ό­τε­ρες αὐ­θαί­ρε­τες καί ἀ­ντι­πα­ρα­δο­σι­α­κές ἐ­πεμ­βά­σεις πολ­λῶν Ἐ­πι­σκό­πων.

Θά ἀ­να­φέ­ρου­με στό ση­μεῖ­ο αὐ­τό τήν δι­ά­λυ­ση ὑ­πέρ τῶν τε­τρα­κο­σί­ων Μο­νῶν κα­τά τά ἔ­τη 1833 καί 1834 ὑ­πό τήν ἀ­νο­χή καί συμ­φω­νί­α τῆς Ἱ­ε­ρᾶς Συ­νό­δου. Ἐν­δει­κτι­κά ἀ­να­φέ­ρου­με τό ἀ­πό 19 Αὐ­γού­στου 1833 ἔγ­γ­ρα­φο τῆς Ἱ­ε­ρᾶς Συ­νό­δου πρός τήν τό­τε Κυ­βέρ­νη­ση μέ τό ὁ­ποῖ­ο ἐ­πρό­τει­νε γι­ά τά ἀν­δρι­κά μο­να­στή­ρι­α τά ἑ­ξῆς : α) Ὅ­λα τά ἔ­ρη­μα μο­να­στή­ρι­α, ὅ­σα δη­λα­δή δέν εἶ­χαν κα­νέ­να μο­να­χό (καί τέ­τοι­α ἦ­σαν 110 ἤ 116) νά ὑ­πα­χθοῦν "ὑ­πό τήν ἄ­με­σον κυ­ρι­αρ­χί­αν τῆς Κυ­βερ­νή­σε­ως τῆς Α.Μ. καί πε­ρί αὐ­τῶν αὕ­τη (νά) δύ­να­ται νά δι­α­τά­ξῃ ὅ,τι κρί­νει συμ­φε­ρώ­τε­ρον"[18], β) ἄλ­λα 19 μο­να­στή­ρι­α, πού εἶ­χαν μο­να­χούς, νά ὑ­πα­χθοῦν καί αὐ­τά "εἰς τήν κυ­ρι­αρ­χί­αν τῆς Κυ­βερ­νή­σε­ως τῆς Α.Μ. λαμ­βα­νό­ντων τῶν ἐν αὐ­τοῖς μο­να­ζό­ντων τ' ἀ­να­γκαῖ­α ἀ­πό τοῦ Ἐκ­κ­λη­σι­α­στι­κοῦ Τα­μεί­ου"[19] καί γ) τά ὑ­πό­λοι­πα 226 μο­να­στή­ρι­α νά πλη­ρώ­νουν φό­ρο. Μέ πολ­λή θλί­ψη ὁ Κων­στα­ντῖ­νος Οἰ­κο­νό­μου ὁ ἐξ Οἰ­κο­νό­μων πα­ρα­τη­ρεῖ πώς, ἐ­νῶ ἡ Σύ­νο­δος τίς προ­τά­σεις της αὐ­τές τίς ἔ­κα­νε "σκε­πτο­μέ­νη κα­τά βά­θος", ἐν τού­τοις "κα­τά βα­θεῖ­αν σκέ­ψιν πα­ρέ­βη θεί­ους κα­νό­νας καί κα­θυ­πέ­τα­ξεν ὑ­πό τήν ἄ­με­σον Κυ­ρι­αρ­χί­αν τῆς Κυ­βερ­νή­σε­ως τά Θε­ῷ εἰ­σά­παξ ἀ­φι­ε­ρω­θέ­ντα μο­να­στή­ρι­α, τά τε μο­να­χῶν ἔ­ρη­μα καί τά ἔ­χο­ντα μο­να­χούς"[20]. Ἐ­νῶ τό 1834 ἡ Ἱ­ε­ρά Σύ­νο­δος ἐ­πρό­τει­νε με­τα­ξύ τῶν ἄλ­λων γι­ά τά γυ­ναι­κεῖ­α Μο­να­στή­ρι­α τά ἑ­ξῆς α) Νά κα­ταρ­γη­θοῦν ὅ­λα τά γυ­ναι­κεῖ­α Μο­να­στή­ρι­α, ἐ­κτός τρι­ῶν, β) νά πα­ρα­χω­ρη­θοῦν στό Ἐκ­κ­λη­σι­α­στι­κό Τα­μεῖ­ο ὅ­λα τά κτή­μα­τα τῶν Μο­νῶν, γ) νά ἐ­πι­στρέ­ψουν στά σπί­τι­α τους ὅ­λες οἱ κά­τω τῶν 40 ἐ­τῶν μο­να­χές, ἐ­νῶ οἱ ἄ­νω τῶν 40 ἐ­τῶν νά συ­γκε­ντρω­θοῦν στά 3 δι­α­τη­ρού­με­να μο­να­στή­ρι­α. Εἶ­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή ἡ πε­ρί­πτω­σις τῆς μο­να­χῆς Ἰ­αήλ ἀ­πό τήν Κο­ριν­θί­α, ἡ ὁ­ποί­α, ὁ ὁ­ποῖ­ος ἐ­ξι­στο­ρεῖ ὁ Κων/νος Οἰ­κο­νό­μου ἐμ­φα­νί­σθη­κε στόν ἐ­πί­σκο­πό της καί "ἔ­κλαι­ε ζη­τοῦ­σα πα­ρα­μυ­θί­αν καί θρη­νοῦ­σα τήν συμ­φο­ράν· ἐ­πει­δή δέ θυ­μω­θείς ὁ Ἀρ­χι­ε­ρεύς εἶ­πε πρός αὐ­τήν : "ὕ­πα­γε ὑ­πάν­δρευ­σαι· τοῦ­το συγ­χω­ρεῖ­ται καί εἰς μο­να­χάς καί εἰς μο­να­χούς" φρί­ξα­σα ἡ παρ­θέ­νος· "Σέ τοί­νυν (εἶ­πεν) Ἀρ­χι­ε­ρεῦ τοῦ Θε­οῦ, ἐ­κλέ­γο­μαι νυμ­φί­ον ὅ­σι­ον καί κα­λόν" καί προ­τεί­νει προ­σελ­θοῦ­σα τήν δε­ξι­άν. Αἰ­σχυν­θείς δ' ὁ γέ­ρων ἱ­ε­ράρ­χης ἰδ­νώ­θη, καί συ­γκα­λυ­ψά­με­νος ἔ­κλαι­ε πι­κρῶς· ἡ δ' ὤ­χε­το φεύ­γου­σα καί θε­ο­κλυ­τοῦ­σα"[21]