Πρέπει συνεπώς, προοιμιακά ήδη, να έχουμε υπ’ όψη μας πως ο Θεός της Εκκλησίας δεν αποτελεί μια νέα στοχαστική μεταφυσική σύλληψη, αλλά ολοκλήρωση της ζωντανής εμπειρίας του Ενός και Προσωπικού βιβλικού Θεού, όπως Αυτός αποκαλύπτεται πλήρως εν Χριστώ.

Θεολογία και Οικονομία.

 Η πατερική θεολογία διακρίνει στην Τριαδολογία της μεταξύ της Θεολογικής και της Οικονομικής Τριάδας. Η Τριάδα της Θεολογίας είναι η Τριάδα καθεαυτή, στην αιώνια ύπαρξή της, χωρίς καμμία απολύτως αναφορά προς την Δημιουργία. Αντίθετα η Τριάδα της Οικονομίας είναι η Τριάδα στην σχέση της ακριβώς προς την Κτίση. Όπως θα δούμε στην οικεία ενότητα η διάκριση αυτή δεν τονίζεται με σαφήνεια στους πρώτους Πατέρες, για παράδειγμα στους Απολογητές. Αναδεικνύεται κυρίως με αφορμή τον κίνδυνο της αίρεσης του αρειανισμού, από τον Μέγα Αθανάσιο και τους Καππαδόκες Πατέρες, όταν υπάρχει ζωντανή η ανάγκη να δειχθεί πώς η αιώνια ύπαρξη του Λόγου ως ομοουσίου προς τον Πατέρα είναι ένα γεγονός πραγματικό και αιώνιο καθεαυτό, ανεξάρτητο από την βούληση του Πατρός να δημιουργήσει δι’ Υιού εν Αγίω Πνεύματι ένα άλλο, όλως διάφορο –κτιστό ακριβώς –όν έξω Του. Η δημιουργική αυτή δράση της βούλησης του Τριαδικού Θεού δια των μετεχομένων ακτίστων ενεργειών Του δεν είναι υποχρεωτική και αναγκαστική γι’ Αυτόν, αλλά παντελώς ελεύθερη, ενδεχόμενη κίνηση της αγάπης Του. Παρ’ όλο που η Οικονομία Του μας τον αποκαλύπτει, ο Τριαδικός Θεός καθαυτός υπερβαίνει απείρως τα όρια του δημιουργικού και σωτηριολογικού έργου Του στον κόσμο. Έτσι

«Θεόν οὐδείς ἑώρακε πώποτε ὁ μονογενής υἰός, ὁ ὤν εἰς τόν κόλπον τοῦ πα-

τρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο». (᾿Ιω. 1, 18) (κανείς δεν είδε ποτέ τον Θεό^. ο Μονογενής Υιός ο ευρισκόμενος στους κόλπους του Πατέρα, Εκείνος μας Τον φανέρωσε)

-πλήν όμως η «εξήγησις» αυτή, δεν σημαίνει πρόσδεση της ύπαρξης του Θεού στο κοσμικό είναι, ο Θεός παραμένει απολύτως υπερβατικός –άκτιστος- ενώ ενεργεί την δημιουργική και σωτηριώδη οικονομία Του.

Τριαδικότητα, κτίση και Εκκλησία.

 Είναι αδύνατον θεολογικά να κατανοήσουμε την κτίση διαφορετικά, παρά μόνον ως ζώσα πραγματικότητα ενεργούμενου δια-λόγου μεταξύ Θεού και κτιστού, την λογική, ελεύθερη και θεοειδή συγκεφαλαίωση του οποίου αποτελεί ο άνθρωπος. Ο διάλογος αυτός κορυφώνεται με την ενσάρκωση του Λόγου, ο οποίος λαμβάνει την κτίση αυτή ως σώμα Του, ελευθερώνοντάς την, εν Αγίω Πνεύματι, από τις ίδιες τις συνέπειες της κτιστότητάς της, τις οποίες κατέστησε ενεργές ή πτώση του ανθρώπου: την φθορά και τον θάνατο. Ως δημιουργημένη και κτιστή, η φύση των όντων δεν διαθέτει εντός της το όντως είναι. Το είναι Της είναι απολύτως εξαρτημένο από το Θείο Είναι, το οποίο την δημιουργεί και την συντηρεί. Από μόνη της, καθεαυτή, δεν είναι δυνατόν να είναι όντως και αιωνίως. Η αληθινή συνεπώς ζωή του κόσμου συνάπτεται με την Τριαδική Οικονομία του Θεού. Μόνον όταν ο κόσμος γίνει Σώμα Χριστού, είναι όντως. Μόνον δηλαδή όταν ο κόσμος γίνει, εν Αγίω Πνεύματι, δηλαδή δια των Μυστηρίων-Βαπτίσματος, Χρίσματος, Θ. Ευχαριστίας-Εκκλησία, Σώμα του ζώντος Χριστού, υιοθετημένο αιωνίως από τον Πατέρα, ζει και είναι όντως. Υπ’ αυτήν την έννοια η Τριαδολογία, αποτελεί το θεμέλιο της θεολογικής κατανόησης τόσο του κόσμου, όσο και του ανθρώπου και της Εκκλησίας. Διότι ο κόσμος μεν αποτελεί κτίσμα του Τριαδικού Θεού

«τοῦ Πατρός εὐδοκοῦντος, τοῦ Υἱοῦ αὐτουργοῦντος καί τοῦ Πνεύματος συνεργοῦντος»

(με την ευδοκία του Πατρός, την άμεση ενέργεια του Υιού και τη συνεργία του Αγίου Πνεύματος)

κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή. Ο άνθρωπος απ’ την άλλη, ως εικόνα του Τριαδικού Θεού, κατανοείται, όπως θα δούμε, με βάση τις βαθυσήμαντες ανθρωπολογικές συνέπειες του Τριαδικού δόγματος^. οι περί ανθρώπινης φύσεως και προσώπου οντολογικές θέσεις της ορθόδοξης θεολογίας απορρέουν απευθείας από τον τρόπο της ερμηνείας και πρόσληψης του Τριαδικού δόγματος. Η Εκκλησία, τέλος, όπως ήδη ειπώθηκε, ως τόπος και τρόπος άσκησης της Τριαδικής Οικονομίας της σωτηρίας, αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο αποκάλυψης του Τριαδικού Θεού ως τοιούτου, καθώς επίσης και τον τόπο και τρόπο της υπαρξιακής, ψυχοσωματικής θα λέγαμε, γνώσεώς Του από μέρους των πιστών.

Ενότητα 1.1

Η Βιβλική περί Θεού θεολογία

Σκοπός

 Στην ενότητα αυτή θα διερευνήσουμε τα θεμελιώδη θεολογικά δεδομένα περί Αγίας Τριάδος τα οποία αποτελούν τις προϋποθέσεις των κατοπινών πατερικών έργων, καθώς και τις πηγές του αντιαιρετικού αγώνα των Πατέρων, και των λύσεων των ποικίλων φιλοσοφικο-θεολογικών περί Θεού ζητημάτων πού δημιουργήθηκαν στη διάρκεια των δύο χιλιετηρίδων ορθόδοξης θεολογίας.