Ἔχει μεγάλη καί κεφαλαιώδη σημασία μιά ὁποιαδήποτε νόσος νά ἐξετάζεται μέ πνευματική διάσταση καί ὄχι μέ τούς τρόπους πού ἡ σύγχρονη πραγματικότητα ἀντιλαμβάνεται, δηλαδή μέ ψυχαναλυτικούς τρόπους θεραπείας ἤ μέ βιολογικά μέσα (φάρμακα). Αὐτό βεβαίως δέν ὑποβαθμίζει τήν σύγχρονη προσπάθεια πολλῶν ἐρευνητῶν καί μελετητῶν τῶν ἀνθρωπίνων ἀσθενειῶν. Παρά τό γεγονός ὅτι ἡ σύγχρονη ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας εἶναι γέννημα τῆς δυτικῆς, στερημένης φιλοκαλικῆς πραγματικότητος κοινωνίας, ὡστόσο πολλοί, ὅπως ὁ Βίκτωρ Φράνκλ, ὁ ἱδρυτής τῆς λογοθεραπείας, στίς ἔρευνές τους καί ἐν συνεχείᾳ στά γραπτά κείμενά τους, μίλησαν γιά τήν "τραγική τριάδα" πού εἶναι ὁ πόνος, ὁ θάνατος καί ἡ ἐνοχή, τά ὁποῖα εἶναι γεννήματα ἀπό ἕνα ὑπαρξιακό κενό. Αὐτό τό ὑπαρξιακό κενό πού εἶναι μιά "ὁλική στέρηση ἤ ἀπώλεια ἑνός ὑστάτου νοήματος στήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου πού κάνει τήν ζωή νά ἀξίζη", σέ μᾶς εἶναι ἡ ἀπώλεια τοῦ Θεοῦ ὡς λυτρωτοῦ καί παρηγορητοῦ μας. Δέν εἶναι ἑπομένως παράξενο τό ὅτι αὐτό τό κενό ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν μελαγχολία, στήν ἀπελπισία καί τό βασανιστικό ἄγχος.

Ἡ αἱρετική Δύση μέ τήν φραγκική σχολαστική θεολογία πού ἐπεκράτησε σέ ὅλες τίς ὁμολογίες τῆς Δύσεως, ἀπέρριψαν τήν νηπτική παράδοση καί τόν ὀρθόδοξο ἡσυχασμό, τά ὁποῖα φέρνουν τόν ἄνθρωπο σέ κοινωνία μέ τόν Θεό καί ἀσχολήθηκαν μέ τήν λογική θεώρηση τῶν πραγμάτων καί τίς δεσμευτικές ἠθικές διδασκαλίες πού εἶναι ἀπόρροια συναισθηματικῶν φορτίσεων καί δικανικῶν ἀντιλήψεων.

Δέν εἶναι παράξενο τό γεγονός ὅτι στήν ἀνατολική Ὀρθοδοξία ἡ ψυχολογία δέν βρῆκε τήν ἀνταπόκριση πού βρῆκε στίς δυτικές κοινωνίες, παρά μόνο στούς ἀνθρώπους πού δέν εἶναι φορεῖς τοῦ φιλοκαλικοῦ πνεύματος. Ὁ ὀρθόδοξος πνευματικός ὁδηγός πού εἶναι φορεύς τοῦ φιλοκαλικοῦ πνεύματος δέν βλάπτεται ὅταν χρησιμοποιῆ τήν γνώση τῶν ψυχοπαθολογικῶν στοιχείων πού προσφέρη ἡ σύγχρονη ἐπιστήμη. Ὡς καλός "γραμματεύς μαθητευθείς εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν" ὁμοιάζει "ἀνθρώπῳ οἰκοδεσπότῃ, ὅστις ἐκβάλλει ἐκ τοῦ θησαυροῦ αὐτοῦ καινά καί παλαιά". Ἡ χρησιμοποίηση ὅμως ἀπ' αὐτόν μόνο τῆς ψυχολογικῆς ἐμπειρίας στήν ποιμαντική του διακονία, θεωρεῖται ὅτι συνιστᾶ θεολογικό ἀτόπημα καί λανθασμένη προοπτική. Μπορεῖ νά ἀποκομίση πολλά "γνωστικά" καί "θεραπευτικά" ὀφέλη ἀπό τήν μεταπτωτική παθολογία τοῦ ἀνθρώπου μέσῳ τῆς ψυχολογίας, ὡς ἐργαλεῖα ὅμως, γιά νά ὁδηγήση τόν ἄνθρωπο στήν περιοχή τῆς μετανοίας καί τῆς πνευματικῆς προκοπῆς. Ἡ ἐμμονή του στούς ψυχαναλυτικούς ὅρους καί μεθόδους χωρίς νά τούς συνδέη μέ τήν πνευματική ἐμπειρία τῶν σταδίων καθάρσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἀποτελεῖ μᾶλλον ὀπισθοδρόμιση παρά πατερική διδασκαλία.